
De wens was om die separate omgevingen te vervangen door één nieuwe applicatie die qua look & feel meer weg zou hebben van een consumentenapp dan van een missiekritisch operationeel systeem. ICT Group ging de uitdaging aan.
Henri van de Kolk, projectmanager bij Waterschap Vallei & Veluwe, herinnert zich de marktconsultatie in 2019 nog goed. In een video werd getoond hoe het toekomstige SCADA-systeem eruit zou kunnen zien. Het doel van de nieuwe applicatie: informatie op maat leveren aan gebruikers, op ieder gewenst device. De aanwezige integrators stonden versteld van de mogelijkheden, maar plaatsten ook kritische kanttekeningen. Want in een kleine demo is technisch vaak van alles mogelijk, maar de praktijk is in de regel een stuk weerbarstiger. “We vonden de aanbesteding best spannend. Wat we vroegen was nog nooit eerder gedaan en dat kan inschrijvers afschrikken, met als resultaat een mislukte aanbesteding”, zegt Van de Kolk.
Informatie op maat
Wat het waterschap vroeg was dat de Operations Management Interface (OMI) de gebruiker centraal zou stellen. Afhankelijk van zijn rol en locatie zou de applicatie de juiste gegevens uit verschillende onderliggende databronnen moeten halen en moeten tonen op een manier dat de gebruiker direct de informatie ziet die hij nodig heeft. Gebruikers zijn beheerders, monteurs en medewerkers van de centrale regie. “Die hebben allemaal een andere informatiebehoefte”, zegt Van de Kolk. “Monteurs hebben informatie nodig van de pompen en kleppen waar ze aan (gaan) werken, terwijl medewerkers met een regiefunctie (afwijkende) informatie willen zien van metingen van zuiveringsprocessen. Per gebruikersgroep moet je een design maken voor een user interface (UX-design) die aansluit bij hun wensen en behoeften. De OMI moet dan ook nog eens met ieder device benaderbaar zijn. Op een mobiele telefoon moet je dezelfde informatie zien als op het scherm van een laptop of desktop.”
Goed samenwerken
De technische uitdaging was groot. ICT Group schreef op de aanbesteding in en won deze. Van de Kolk vertelt wat de doorslag gaf. “ICT Group maakte indruk met hun plan en bij de interviews. Wij waren heel erg enthousiast over over hun aanpak van het ontwerpen en realiseren van de OMI, in combinatie met user experience en flexibiliteit tijdens de realisatie. Bovendien gaven zij ons het hele voortraject het gevoel dat we goed met hen zouden kunnen samenwerken. En uiteindelijk is dat misschien nog wel belangrijker dan de techniek. Zeker in zo’n groot en complex project als dit.”
Veranderende omgeving
Voor het ontwerp van de nieuwe omgeving en de migratie van alle zestien zuiveringsinstallaties werd initieel 3,5 jaar uitgetrokken. Eén ding was op voorhand zeker: in die periode gaan er veel dingen in de in- en externe omgeving veranderen, dus we zullen ons oorspronkelijke plan voortdurend moeten aanpassen aan de nieuwe omstandigheden.
Een verandering die behoorlijk wat roet in het eten gooide, was de aankondiging van de nieuwe cybersecuritywetgeving NIS2, vertelt Van de Kolk. “Door strengere technische eisen konden dingen die AVEVA in de demo nog liet zien, in de praktijk niet meer worden geconfigureerd omdat je dan niet meer aan de NIS2 zou voldoen. Juist het tonen van OMI op een niet-Windows device buiten het ‘veilige’ waterschapsnetwerk, werd hierdoor getroffen.” Any where en any device stonden en staan daardoor zwaar onder druk.
Scheiding IT en OT
ICT Group begon het project met een nulmeting van de huidige systemen op de zestien locaties en met interviews met de gebruikers. “Er waren veel verbetermogelijkheden, maar tegelijkertijd waren mensen er zo aan gewend, dat ze ook niet nadachten over wat er beter kon”, zegt Van de Kolk.
Toen de uitgangssituatie in kaart was gebracht, werden er twee teams geformeerd: het ene team hield zich bezig met de puur technische kant: netwerken, hardware en alle softwarematige zaken die met de techniek samenhangen. Het andere team richtte zich op de gebruikersinterface (OMI). Het was een goede beslissing om de IT heel helder van de OT te scheiden, zegt Michel Manders, Operations Manager bij ICT Group. “Want het zijn twee andere takken van sport.” Hij merkte wel dat de meeste medewerkers bij het waterschap het onderscheid niet goed zagen. “Dat is ook logisch, zij bedienen gewoon iets via een scherm en staan er niet bij stil hoe verschillend IT en OT in de kern zijn en welke consequenties dat heeft voor keuzes die je maakt.”
Best value-aanpak
Inmiddels is die kennisachterstand wel ingehaald. Van de Kolk is daarom blij dat hij heeft gekozen voor best value als projectaanpak. “Wij hebben echt gezegd: ICT Group, jullie zijn de expert, wij laten ons door jullie advies leiden.” Wat overigens niet betekende dat ieder advies klakkeloos werd overgenomen. “We hebben wel altijd gekeken: past dit advies ook bij ons als organisatie? Passen bijvoorbeeld bepaalde technische keuzes ook bij onze mensen en bij onze processen? Want die drie assen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.” Daar komt natuurlijk bij dat er een evenwicht moet zijn tussen prijs en kwaliteit. De technisch beste oplossing is vaak ook de duurste oplossing. Soms moet je nu eenmaal consessies doen.Al deze thema’s leidden regelmatig tot discussies op het scherpst van de snede. Toch bleef de relatie steeds goed. Van de Kolk: “Ik geef ICT Group op het gebied van samenwerken echt een dikke tien. Ze hebben altijd de blik op de lange termijn gericht. Ze zijn er niet uit om hun gelijk te halen, ook al hadden ze soms achteraf gezien wel eens gelijk. Ze willen gewoon, rekening houdend met alle lastige omstandigheden, de best mogelijke oplossing realiseren. Daar vonden we elkaar altijd.”
Trots op het resultaat
De relatie met ICT Group heeft dan ook nooit onder druk gestaan, ook niet toen bleek dat het project uitliep, zegt hij. “Zoals ik eerder al aangaf, is de samenwerking voortdurend heel goed geweest. We stonden zij aan zij, ook – en misschien wel juist – toen het lastig werd. We zaten samen in hetzelfde schuitje en wisten samen waar we naar toe wilden. We waren het niet altijd eens over de route en hadden soms felle discussies, maar die heb je nodig om tot het beste ontwerp te komen. We hebben onder uitdagende omstandigheden echt iets innovatiefs neergezet waar we heel trots op kunnen zijn.”
Wilt u meer weten over de uitdagingen tijdens het project zoals het niet vervangen van de PLC’s? Lees het in de deep dive van het project!
Verwaterde standaarden
Eén van de onderwerpen die ter discussie stond, was de keuze om de PLC’s niet te vervangen, wetende dat die PLC’s allemaal weliswaar gebruikmaken van dezelfde drie basisstandaarden van het waterschap, maar dat die standaarden zo zijn verwaterd dat er vijf verschillende dialecten zijn ontstaan. Door dit allemaal op te lossen binnen SCADA, verplaats je de problemen. Daar was Van de Kolk zich maar al te zeer van bewust. “Maar alle PLC’s vervangen zou zo gigantisch complex, risicovol en duur worden. Daarom hebben we ervoor gekozen om de scope van het project op het koppelvlak met de PLC af te bakenen”, zegt hij.
Een keus waar ICT Group een goede oplossing voor moest vinden, zegt Manders. “We zouden één bibliotheek bouwen, maar dat bleek technisch niet haalbaar. Het zijn er vijf geworden, met vijf dialecten van standaarden. Op termijn moet dit wel naar één standaard toe, maar dat tillen we over dit project heen.”
Toch geen PoC
Het project startte nog met de eis om het nieuwe systeem als PoC te implementeren op twee zuiveringsinstallaties: eentje die voorheen ook al met SCADA van Wonderware werkte en eentje die met het uitgefaseerde SCADA-systeem werkte. Van de Kolk: “Je kunt dan een aantal maanden lang goed zien of het in de praktijk ook zo werkt als gedacht en nog aanpassingen doen voordat je het op de veertien andere locaties uitrolt.”
Dat idee was goed, de praktijk weerbarstig. Want het technisch team had twee grote AVEVA updates nodig om nieuwe maar noodzakelijke functionaliteit beschikbaar te krijgen en om problemen met de OMI op te lossen. “Het bleek ook aan hun kant technisch veel uitdagender dan gedacht”, weet Van de Kolk. Het UX-team kreeg te maken met Corona-restricties. Het was verboden om het gebruikerspanel van het waterschap bij elkaar te brengen. Dit heeft invloed gehad op het samenwerken aan de gebruikersinterface. Hierdoor heeft de acceptatie van de nieuwe interface lang op zich laten wachten. Uiteindelijk koos het projectteam ervoor om, ondanks dat de nieuwe standaard niet was beproefd, toch te gaan uitrollen. “Anders zouden we het project in de ijskast moeten zetten. Dat zou tot onaanvaardbare risico’s en kosten leiden.”
Verandermanagement
Op het moment van het interview zijn zes van de zestien locaties live met het nieuwe SCADA-systeem. De reacties zijn wisselend, zegt Van de Kolk. “Gebruikersmoeten erg wennen aan wat in managementtaal zo mooi ‘situational awareness’ en ‘management by exception’ heet. In theorie klinkt dat mooi, maar dat betekent dat medewerkers moeten leren vertrouwen op de data die ze op het scherm van hun telefoon zien staan. Vroeger zagen ze voor buitenstaanders onbegrijpelijke schema’s: een (heel) complexe weergave van zuiveringsprocessen met heel veel informatie en veel kleuren. Maar zij wisten precies waar ze naar moesten kijken. Het is een enorme omschakeling om nu nog maar hele beknopte maar gerichte stuurinformatie te zien.”
Het projectteam zal daarom nog meer aandacht gaan vestigen op verandermanagement. “Medewerkers accepteren nog onvoldoende waarom we dit doen. Daar moeten we nog meer over communiceren”, zegt Van de Kolk. Ook worden straks aan het eind van het project, als alle zestien locaties zijn opgeleverd, de aangedragen verbeterpunten gereviewd. Op basis daarvan zal de OMI nog beter op de behoeften worden toegesneden. “Want het blijkt dat hoe goed je mensen er ook vooraf bij betrekt, the proof of the pudding is in the eating. Pas als mensen er echt mee gaan werken, komen ze met de waardevolle feedback.”